ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਅੰਦੋਲਨਜੀਵੀ ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ: ਮੇਧਾ ਪਾਟਕਰ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਮੇਧਾ ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨਜੀਵੀ ਤਾਅਨੇ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਅੰਦੋਲਨਜੀਵੀ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਅੰਦੋਲਨਜੀਵੀ ਬਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅੱਜ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਕਲਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਆਉਣਾ ਪਿਆ ਹੈ।”
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਡੇ ਡੈਮਾਂ ਖਿਲਾਫ 36 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰ ਰਹੇ ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵੱਲ ਡੈਮਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਕਤਰਫਾ ਵੰਡ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਕੱਛ ਵਰਗੇ ਕਈ ਖੇਤਰ ਅਜੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਾਟਕਰ 19 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਮਰਹੂਮ ਭੂਮੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਦੀ ਬਰਸੀ ‘ਤੇ ਚੁੰਨੀਭਾਈ ਵੈਦਿਆ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਲੈਕਚਰ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਚੁੰਨੀਭਾਈ ਨੂੰ ਚੁਨੀਕਾਕਾ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਹਿੰਸਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਨਵਾਂ ਗਾਂਧੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਗੁਜਰਾਤ ਲੋਕ ਸਮਿਤੀ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਤਕ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਲ ਭਰ ਚੱਲੇ ਅੰਦੋਲਨ ਕਾਰਨ ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵਿਵਾਦਤ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣੇ ਪਏ ਹਨ। “ਅਸੀਂ ਚੰਗੇ ਜੱਜ ਵੀ ਦੇਖੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਝੁਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਲਾ ਰਾਹ ਲੱਭਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਿਆਸੀ ਦਬਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਯੁੱਧਿਆ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੱਕ ਅਜਿਹੇ ਜੱਜ ਵੀ ਦੇਖੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਲੈਂਦੇ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ।
ਜਨ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅਸੀਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹਾਂ ਅਤੇ ਜੱਜਾਂ ਵਿਚ ਸਮਰਥਕ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਨਤਕ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬਦਲਾਅ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ.” ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਬੈਂਕ ਵਰਗੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੰਡਿੰਗ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਢਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੀਆਂ ਤਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਨੀਤੀਆਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਫੰਡ ਵੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹਨ।
ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਉਨ੍ਹਾਂ (ਸਰਕਾਰ) ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਫੰਡ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਇਨਾਮੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵੀ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਪੀਪੀਪੀ ਮਾਡਲ ਨੀਤੀਆਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘ਪੀਐੱਮ ਕੇਅਰਜ਼ ਫੰਡ ਅਤੇ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫੰਡ ਆਇਆ? ਉਹ ਪੈਸਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ?’
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ, ਬੇਜ਼ਮੀਨੇ, ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਸੈਂਟਰਲ ਵਿਸਟਾ, ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦੇ ਬੁੱਤ ਲਈ ਪੈਸਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟਾਂ ਦੇ ਐਨਪੀਏ ਨੂੰ ਮੁਆਫ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 68,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹਨ। ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਰਮਦਾ ਬਚਾਓ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਸਰੋਵਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਫੰਡ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, ”ਨਰਮਦਾ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਚ ਐਂਟਰੀ ਮਿਲੇਗੀ।’
ਪਾਟਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ਜੋ ਹਰ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੈਰਾਡਾਈਮ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚੁੰਨੀਕਾਕਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਪਿੰਡ ਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਹੈ? ਕੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ, ਮਾਈਨਿੰਗ ਮਾਫੀਆ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਜਲ, ਜੰਗਲ, ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੈ? ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਤਿੰਨ-ਪੱਧਰੀ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ?’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਬਦਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।
